در سال‌های اخیر با افزایش تراکم و تعداد طبقات و نیاز به تأمین پارکینگ
و سایر سطوح خدماتی در ساختمان‌ها، عمق گودبرداری نیز بیشتر شده است.
اما در بیشتر موارد از همان روش‌های سنتی که در گودهای کم عمق در گذشته به کارمی رفته ، استفاده می‌شود.
گودبرداری غیر اصولی در موارد متعددی باعث فروریختن دیواره های گود و یا سازه های مجاور گود شده است.
سه دسته آسیب پذیر در مرحله گودبرداری
در مرحله گوبرداری سه دسته ای که آسیب پدیرند عبارتند از :
-
کارکنان داخل و اطراف گود و عابران و وسایل نقلیه که درمعرض ریزش گود قرار دارند.
-
آسیب‌دیدگی و تخریب ساختمان‌های مجاور گود در اثر گودبرداری یا ریزش گود.
-
آسیب‌دیدگی تاسیسات و شریان‌های شهری در اثر گودبرداری یا ریزش گود.
نشانه‌های خطرناک بودن گود
موارد زیر علامت خطرناک بودن گود بوده و بررسی‌ها و احتیاط‌های همه‌جانبه بیشتری را ضروری می‌کنند:
1) ضعیف و یا حساس بودن ساختمان مجاور:
مواردی نظیر عدم وجود اسکلت، ضعیف بودن ملات دیوارها
و علائم ضعف اجرایی ساختمان، وجود ترک و شکستگی یا نشست و شکم‌دادگی دیوارها، از این جمله‌اند.
وجود دیوار مشترک بین ساختمان مورد نظر برای تخریب و ساختمان مجاور
آن نیز غالباً می‌تواند منبع ایجاد مشکل باشد.
آیا ضعیف بودن ساختمان مجاور، می تواند در صورت تخریب ساختمان
ما را در محاکم قضایی تبرئه نماید؟
در پاره‌ای موارد ساختمان مجاور دارای ارزش تاریخی و فرهنگی بوده
و هر گونه نشست می‌تواند باعث خسارات جبران‌ناپذیر به آن شود.
در بعضی موارد دیوار مجاور به ساختمان مورد نظر برای تخریب تکیه داده است
و با انجام تخریب ممکن است بدون هرگونه خاکبرداری ساختمان مجاور ریزش کند.
توجه داشته باشید که در صورتی که ساختمان مجاور تخریب شود ضعیف بودن ساختمان
هیچ گونه دلیلی بر بی تقصیری مجری نمیباشد.
و حتی امکان دارد که در صورت تخریب جرم شان نیز بیشتر شود
مسئول اجرای ساختمان نمی‌تواند به بهانه اینکه ساختمان مجاور، خود ضعیف بوده
از زیر مسئولیت‌های ریزش و خرابی ایجاد شده شانه خالی کند
و جواب قاضی در این گونه موارد این است که شما باید به تناسب ضعف ساختمان مجاور
اقدامات حفاظتی و احتیاطی بیشتری به کار می‌بستید.
2) ضعیف بودن خاک:
معمولاً هر چه خاک محل ضعیف‌تر باشد خطر بیشتری برای ریزش گود
و تخریب ساختمان‌های مجاور وجود دارد.
خاک‌های دستی بارزترین نمونه خاک‌های ضعیف هستند.
توضیح آنکه در گذشته بسیاری از نقاطی که اکنون در داخل شهر هستند،
خارج از شهر محسوب می‌شده‌اند و کامیون‌های حامل خاک و نخاله بار خود را در آنجا تخلیه می‌کرده‌اند.
بعدها با ضمیمه شدن این محل‌ها به داخل شهر، اغلب این خاک‌ها
و نخاله‌ها در همان جا بدون تراکم مهندسی تسطیح شده‌اند
و اکنون خاک دستی را تشکیل می‌دهند.
امکان دارد که ساختمان مجاور بر روی خاک ضعبف قرار دارد و
به محض گودبرداری حتی با عمق کم، ساختمان دچار فروریزش شود.
3)عمیق بودن گود:
معمولاً هرچه عمق گود بیشتر شود خطر بیشتری کارکنان و ساختمان‌های مجاور را تهدید می‌کند.
در سال‌های اخیر با افزایش تراکم ساختمانی، نیاز به پارکینگ و انباری
و سطوح مشاع دیگر افزایش یافته و باعث افزایش تعداد طبقات زیرزمین شده است.
باید توجه شود که با افزایش عمق گود، خطر ریزش آن به مراتب افزایش می‌یابد
و اگر در گذشته می‌شد که در گودهای کم عمق بدون بررسی‌های
همه‌جانبه و طرح‌های مهندسی دقیق، تنها با عقد قراردادی با مباشر ماشین‌آلات
خاکبرداری و با حضور چند کارگر و بنا اقدام به گودبرداری نمود،
اکنون با افزایش عمق گودها و افزایش ارزش ساختمان‌ها و
تأسیسات مجاور، گودبرداری غیرفنی بسیار خطرناک بوده
و خسارات جانی و مالی جبران‌ناپذیری را در پی دارد.
4) مدت بازماندن گود:
معمولاً با افزایش زمان بازماندن گود حتی اگر بارندگی یا تغییرات جوی مطرح نباشد خطر ریزش گود بیشتر می‌شود،
به عبارتی خاک دچهار هوا زدگی می شود.
آیا با کشیدن نایلون بر روی دیواره گود می توان از ریزش آن جلوگیریبه عمل آورد؟
بعضی از کارفرما ها با کشیدن نایلون بر روی قسمت گودبرداری شده به اصطلاح
از هوازدگی جلوگیری می کنند.
اما افزایش زمان بازماندن گود به ویژه در فصل های بارندگی و رطوبت (زمستان و بهار)،
باوقوع بارش‌هایی گاه سنگین و سیل‌آسا همراه است که
با اشباع خاک و یا جاری شدن آب‌های سطحی خطر ریزش گود را
به مراتب افزایش می دهد. به طوری که بسیاری از ریزش‌های گود در گذشته به فاصله
چند ساعت تا چند روز بعد از شروع بارندگی روی داده است.
5) آب‌های سطحی‌و زیرسطحی:
بالا بودن سطح عمومی آب‌های زیرزمینی در منطقه معمولاً
عملیات آبکشی جهت پایین انداختن سطح آب زیرزمینی را ضروری می‌سازد.
معمولاً وجود سطح آب زیرزمینی بالا، به ویژه بعد از چند روز
از انجام عملیات گودبرداری و رسیدن سطح آب زیرزمینی به تعادل، خطر ریزش گود را افزایش می‌دهد .
همچنین وجود جریان‌های آب زیرزمینی از طرفی نظیر نهرهای
مدفون یا قنات‌ها می‌تواند در افزایش خطر ریزش گود بسیار مؤثر باشد.
جریان‌های آب‌های سطحی نیز از عواملی هستند که
می‌توانند باعث فرسایش خاک گود و اشباع شدن آن شده و به افزایش خطر ریزش گود کمک کنند.
دور نگه‌داشتن جریان آب‌های سطحی موجود یا محتمل (مثلاً در اثر بارندگی) از مهم‌ترین
و اصلی‌ترین قدم‌های اولیه حفاظت گود است.
